“ฟ้าผ่าแบบบวก” คืออะไร โศกนาฏกรรมกลางสนามบอล ประเดิมปี 2567

ฟ้าผ่าทั้งที่ไม่มีฝนตก?

ดร. เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ถึงกรณีฟ้าผ่า ทั้งที่ไม่มีฝนตก เกิดขึ้นได้เพราะอะไร

คำถามคือ “ฝนไม่ตก แล้วฟ้าผ่าได้อย่างไร” ? นึกว่าต้องมีฝนตกเท่านั้น ถึงจะมีฟ้าผ่าได้ หรือว่า เป็นเพราะกำลังเล่นมือถือ หรือมีวัตถุ เครื่องประดับโลหะอยู่หรือเปล่า ถึงได้ล่อฟ้ามา ?

ซึ่งคำตอบก็คือ มันเกิดขึ้นได้ครับ ที่จะมีฟ้าผ่าทั้งที่ฝนไม่ตก แต่เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่พบได้ยากหน่อย เรียกว่า “ฟ้าผ่าแบบบวก” positive lightning ครับ

ดร. บัญชา ธนบุญสมบัติ นักวิชาการศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ ได้เคยอธิบายเรื่อง “ฟ้าผ่า แบบบวก positive lightning” ไว้ดังนี้ คือ

นอกจากฟ้าผ่าจากก้อนเมฆลงสู่พื้นจะเป็นอันตรายต่อคนมากที่สุดแล้ว ฟ้าผ่าจากยอดเมฆลงสู่พื้น ยังถือเป็นภัยจากฟ้าผ่าอีกรูปแบบหนึ่งที่มีอันตรายต่อคนได้ แต่ประชาชนกลับยังไม่ค่อยรู้จักนัก

ฟ้าผ่าจากยอดเมฆลงสู่พื้นนั้น เป็นการปลดปล่อยประจุบวก (positive charge) ออกจากก้อนเมฆ (ฟ้าผ่า แบบบวก) สามารถผ่าได้ไกลออกไปจากก้อนเมฆถึง 30 กิโลเมตร

นั่นคือ แม้ท้องฟ้าเหนือศีรษะจะดูปลอดโปร่ง แต่ก็อาจจะถูก ฟ้าผ่า แบบบวก ได้ หากมีเมฆฝนฟ้าคะนองอยู่ห่างไกลออกไปราว 30 กิโลเมตร

โดย ฟ้าผ่า แบบบวก มักจะเกิดในช่วงท้ายของพายุฝนฟ้าคะนอง คือ หลังจากฝนที่กระหน่ำเริ่มซาลงแล้ว

และแม้ว่า ฟ้าผ่า แบบบวก จะเกิดขึ้นไม่บ่อยนัก (น้อยกว่า 5% ของฟ้าผ่าทั้งหมด) แต่ก็ทรงพลังมากกว่าฟ้าผ่าแบบลบถึง 10 เท่า กล่าวคือ กระแสไฟฟ้าอาจสูงถึง 300,000 แอมแปร์ และความต่างศักย์ 1 พันล้านโวลต์เลยทีเดียว

อีกทั้ง ฟ้าผ่า แบบบวก ยังอาจทำให้เกิดไฟป่าได้อีกด้วย หากในป่าบริเวณที่โดนฟ้าผ่าเกิดไฟลุกไหม้ลาม และไม่มีฝนตกลงมาดับไฟ

วิธีการสังเกตฟ้าผ่าแบบบวก?

สำหรับคำแนะนำถึงวิธีการสังเกตการเกิดฟ้าผ่าจากยอดเมฆลงสู่พื้น มีกฎจำ ง่าย ๆ ที่เรียกว่า กฎ 30 / 30 เป็นข้อปฏิบัติที่ทหารใช้กัน

โดยเลข 30 ตัวแรกมีหน่วยเป็นวินาที หมายถึงว่า หากเห็นฟ้าแลบ แล้วได้ยินเสียงฟ้าร้องตามมาภายในเวลาไม่เกิน 30 วินาที แสดงว่า เมฆฝนฟ้าคะนองอยู่ใกล้มากเพียงพอที่ฟ้าผ่าจะทำอันตรายคุณได้ ให้หาที่หลบที่ปลอดภัยทันที (ตัวเลขนี้มาจากการที่เสียงเดินทางด้วยอัตราเร็วประมาณ 346 เมตร/วินาที ที่อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส)

ส่วนเลข 30 ตัวหลัง มีหน่วยเป็นนาที หมายถึงว่า หลังจากที่พายุฝนฟ้าคะนองหยุดลงแล้ว (นั่นคือ ฝนหยุด และไม่มีเสียงฟ้าร้อง) คุณควรจะรออยู่ในที่หลบอีกอย่างน้อย 30 นาที เพื่อให้มั่นใจว่า เมฆฝนฟ้าคะนองได้ผ่านไป หรือสลายตัวไปแล้ว แต่อย่าลืมว่าฟ้าผ่าแบบบวกมักจะเกิดในช่วงท้ายของพายุฝนฟ้าคะนอง

โดยสรุปคือ ถึงแม้จะไม่มีฝนตก แต่ถ้าช่วงนี้ หรือช่วงไหน เริ่มมีข่าวพายุฝนฟ้าคะนองเกิดขึ้น ก็อย่าประมาท ถึงไม่มีฝนตก หรือฝนหยุดตกไปแล้ว ก็อาจจะเกิดฟ้าผ่าได้ครับ