เปิด 9 ขั้นตอน กระบวนการ “ศาลรธน.” ชี้ชะตาก้าวไกล หลังกกต.ส่งคำร้องให้พิจารณา

1.เมื่อคำร้องระบบอิเล็กทรอนิกส์ มาถึงศาลรัฐธรรมนูญ สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญจะจัดส่งคำร้องมายังกลุ่มวิเคราะห์กฎหมาย และคดีเพื่อดำเนินการต่อไป เมื่อกลุ่มวิเคราะห์กฎหมายและคดีจะสรุปเนื้อหาของคำร้องทั้งข้อเท็จจริง และข้อกฎหมาย รวมถึงประเด็นที่ขอให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยวันเวลาที่รับคำร้อง และความเห็นว่า จะสมควรรับคำร้องไว้ดำเนินการหรือไม่ ซึ่งจะทำให้แล้วเสร็จภายใน 3 วันทำการ

2.เมื่อสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญทำความเห็นชอบเสร็จสิ้นว่า จะรับหรือไม่รับคำร้อง จากนั้นจะเสนอต่อประธานศาลรัฐธรรมนูญ เพื่อนำเสนอต่อที่ประชุมคณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาว่า สมควรรับคำร้องไว้ดำเนินการหรือไม่ ซึ่งที่ประชุมจะมีคณะตุลาการชุดเล็กพิจารณาคำร้องว่ารับหรือไม่รับ ก่อนจะทำความเห็นเสนอไปยังที่ประชุมคณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญเพื่อนัดประชุมพิจารณาคำร้อง และมีคำสั่งว่า สมควรรับคำร้องไว้ดำเนินการต่อไปหรือไม่ ซึ่งต้องกระทำภายใน 7 วันทำการหลังจากสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญได้รับคำร้อง

3. กรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญรับคำร้องจะมีคำสั่งให้ตรวจคำร้อง และมีคำสั่งเกี่ยวกับคำร้อง ในขั้นตอนนี้ศาลรัฐธรรมนูญจะแต่งตั้งตุลาการไม่น้อยกว่า 3 คน เป็นผู้พิจารณาภายใน 2 วันนับแต่วันที่สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญได้รับคำร้อง โดยคณะตุลาการดังกล่าวจะต้องตรวจและมีคำสั่งรับคำร้องไว้พิจารณาภายใน 5 วันนับแต่วันที่ได้รับเรื่องจากสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ
4. การส่งสำเนาคำร้องให้ผู้ถูกร้องชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา เมื่อศาลรัฐธรรมนูญรับคำร้องในคดีที่มีผู้ถูกร้องไว้พิจารณาวินิจฉัย ก็จะมีการส่งสำเนาคำร้องไปให้ผู้ถูกร้องทำคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาภายใน 15 วัน นับแต่วันที่ได้รับสำเนาคำร้องหรือภายในระยะเวลาที่ศาลกำหนด หากผู้ถูกร้องไม่ยื่นคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหากลับมาภายในระยะเวลาดังกล่าว ก็จะถือว่าผู้ถูกร้องไม่ติดใจที่จะยื่นคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา และศาลก็จะดำเนินกระบวนพิจารณาต่อไป

5. การพิจารณาคดี เป็นขั้นตอนที่สำคัญยิ่งขั้นตอนหนึ่ง โดยการพิจารณาคดีของศาลรัฐธรรมนูญนั้นใช้ระบบไต่สวน ซึ่งการแสวงหาข้อเท็จจริงในคดีไม่ใช่บทบาทของคู่กรณีเท่านั้น โดยศาลรัฐธรรมนูญสามารถลงไปค้นหาความจริง ไม่ว่าจะเป็นคุณหรือเป็นโทษแก่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งก็ได้ ซึ่งศาลมีอำนาจเรียกเอกสารหรือหลักฐานที่เกี่ยวข้องจากบุคคลใดหรือเรียกบุคคลใดมาให้ถ้อยคำ ตลอดจนขอให้หน่วยงานของรัฐหรือพนักงานสอบสวนดำเนินการใดเพื่อประโยชน์แห่งการพิจารณาได้
อย่างไรก็ตาม หากศาลรัฐธรรมนูญเห็นว่าคดีใดเป็นปัญหาข้อกฎหมาย หรือมีพยานหลักฐานเพียงพอที่จะพิจารณาวินิจฉัยได้ ศาลรัฐธรรมนูญอาจประชุมปรึกษาเพื่อพิจารณาวินิจฉัยโดยไม่ทำการไต่สวนหรือยุติการไต่สวนก็ได้

6. การแถลงการณ์เปิดคดีหรือปิดคดี คู่กรณีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งหรือทั้งสองฝ่ายมีสิทธิร้องขอให้มีการแถลงการณ์เปิดคดีหรือปิดคดีของตนได้ตามที่ศาลเห็นสมควร และระยะเวลาในการแถลงการณ์ ให้เป็นไปตามข้อกำหนดของศาลรัฐธรรมนูญ
7. การทำคำวินิจฉัยและคำสั่ง เป็นขั้นตอนซึ่งตุลาการที่เป็นองค์คณะทุกคนจะต้องทำความเห็นส่วนตนเป็นหนังสือ พร้อมทั้งแถลงด้วยวาจาต่อที่ประชุม และให้ที่ประชุมหารือร่วมกันแล้วจึงลงมติ ทั้งนี้เป็นหน้าที่ของตุลาการทุกคนที่ต้องร่วมทำคำวินิจฉัย เว้นแต่มีเหตุถูกคัดค้านหรือมีเหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจหลีกเลี่ยงได้ โดยตุลาการแต่ละคนต้องทำความเห็นส่วนตนโดยสังเขปนำไปเผยแพร่ต่อสาธารณะตามข้อกำหนดของศาลด้วย